یکی از مهم‌ترین اتفاق‌هایی که در جهان رخ داده و به موجب آن، انقلاب عظیمی در فرهنگ و رشد جامعه ایجاد شده، اختراع دستگاه چاپ با حروف‌های مستقل بود.
با اختراع اولین چاپگر به تدریج کتابهای مختلف در جهان چاپ شدند و فرهنگ کتاب‌خوانی در گذر زمان تبدیل به یک امر مهم و کارساز در رشد و توسعه فردی و جامعه شد. اگر بخواهیم در رابطه با تاریخچه چاپ و اولین دستگاه چاپ جهان صحبت کنیم، اغلب مردم دنیا تصور می‌کنند،«یوهانس گوتبرگ» مخترع اولین دستگاه چاپ در جهان است.
اما اگر بخواهیم منصفانه درباره تاریخچه چاپ در جهان صحبت کنیم، باید به قرن‌ها و شاید گفت هزاران سال پیش و به دوران ماقبل تاریخ بازگردیم و به مردمانی اشاره کنیم که روی دیوارها نقاشی می‌کردند و یا به آسوریان که با خشت‌های گل رس مهر می‌ساختند. در واقع، اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ، نتیجه‌ی به ثمر رسیدن سال‌ها و یا قرن‌ها تلاش مردم در این رابطه بود.
اگر شما نیز به مانند ما در وبلاگ خانه پرینتر دوست دارید درباره صنعت چاپ، مطالب بیشتری بدانید، با ما در ادامه مقاله همراه باشید.
اولین دستگاه چاپ
در این قسمت از تاریخچه چاپ، قصد داریم به زمانی سفر کنیم که اولین دستگاه چاپ در جهان اختراع شد. گفته می‌شود، اولین مخترع دستگاه چاپ، یوهانس گوتنبرگ آلمانی بود.
اما باید بگوییم، خیلی قبل‌تر از اینکه نام گوتنبرگ به عنوان، اولین مخترع دستگاه چاپ در جهان گسترده شود، کشور چین با کمک چاپ باسمه‌ای کتاب چاپ می‌کرد. شاهد این ادعا نیز، اولین کتاب چاپی جهان است که در سال 868 میلادی در این کشور چاپ شده‌است.
آنچه که سبب شهرت گوتنبرگ آلمانی شده، استفاده از حروف چاپی با قابلیت جابه‌جا شدن بود. با کمک این حروف، گوتنبرگ می‌توانست نوشته‌ها را با سرعت و دقت بیشتر چاپ کند. او نخستین کسی بود که برای هر حرف، یک قطعه‌ی فلزی جداگانه طراحی کرده و قطعه‌ها را برای ترکیب کلمات کنار یکدیگر می‌گذاشت، مرکب به آنها می‌زد و روی کاغذ فشارشان می‌داد.
حروفی که او طراحی کرده بود، در ابتدا از جنس چوب، سپس سرب و بعدها از آلیاژ سرب، قلع و آنتیموان بودند و جنس آنها نه خیلی سخت و نه بسیار نرم بود.
یوهانس گوتنبرگ روزانه حدود 300 تا 500 برگ کاغذ با این شیوه چاپ می‌کرد. اختراع او در مدت زمان کمتر از 40 سال در بیشتر کشورهای اروپایی و شهرهایی همچون ونیز، فلورانس، پاریس و لیونزواج رواج پیدا کرد. به گونه‌ای که در نیم قرن نخست اختراع دستگاه چاپ، حدود 40 هزار کتاب به چاپ رسید.
دستگاه چاپ گوتنبرگ هزینه‌ی زیادی داشت و در نتیجه فقط ثروتمندان توان پرداخت هزینه‌های سرسام آور و گران قیمت آن را داشتند.
حدود 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام «آلوئیس زنه فلدر» لیتوگرافی یا چاپ سنگی را اختراع کرد و توانست تیراژ چاپ را بالا برده و به حدود 750 نسخه برساند.
تاریخچه صنعت چاپ در ایران
اگر بخواهیم درباره تاریخچه چاپ در ایران صحبت کنیم، باید به دوره صفویه سفر کنیم. زمانیکه چندتن از کشیش‌های ارامنه، تعدادی از اذکار مسیحی را در اصفهان چاپ کردند. ارامنه 30 سال پس از مهاجرت به اصفهان، چاپخانه‌ای در این شهر دایر کردند و اولین کتاب چاپ شده‌‌‌شان «زبور داوود» یا «ساغموس» نام داشت.
اما رواج صنعت چاپ در ایران به دوران ولایتعهدی عباس میرزا نایب السلطنه باز می‌گردد. در آن زمان فردی به نام «میرزا محمد زین العابدین شیرازی» به همراه 3 نفر دیگر برای تحصیل و یادگیری صنعت چاپ راهی اروپا و کشور انگلستان شدند.
عباس میرزا که در آن زمان حکمران آذربایجان بود، دستور داد تا از کشور روسیه چند ماشین چاپ وارد ایران کنند. در نهایت زمانیکه زین العابدین تبریزی از سفر به اروپا بازگشت، توانست با حمایت عباس میرزا، اولین نشریه ایران را با عنوان «کاغذ اخبار» به تقلید از (news paper) در تبریز چاپ کند.
علاوه براین زین العابدین تبریزی، اولین کتاب فارسی را در ایران با عنوان «فتح نامه» اثری از « میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» در سال 1234 به چاپ رساند. کتاب فتح نامه، درباره جنگ میان ایران و روسیه بود.
در مدت زمان اندکی، حدود 7 سال بعد، فتحعلی شاه قاجار، میرزا زین العابدین را به تهران فرا خواند تا اولین دستگاه چاپ را در تهران تأسیس کند. به تدریج علاوه بر تبریز و تهران، چاپ سنگی در شهرهای دیگر ایران نیز رواج پیدا کرد. به گونه‌ای که در مدت 50 سال تا اواخر حکومت قاجار، در بیشتر شهرهای ایران از چاپ سنگی استفاده می‌کردند. در اواخر دوره قاجار دوباره چاپ سربی در ایران باب شد.
حدود 90 سال پس از اولین چاپخانه چاپ سنگی در تبریز، نوه حاج زین العابدین که به «حاج آقا علمیه» مشهور بود، از اروپا چند ماشین چاپ خریداری کرده و از طریق مصر، استانبول و در نهایت با کمک 40 گاومیش آنها را به شهر تبریز وارد کرد. به همراه این دستگاه‌های چاپ، 8 متخصص آلمانی نیز برای نصب و راه اندازی آنها راهی ایران شدند. او تمامی دستگاه و 8 متخصص را در منزل 2200 متری خود در تبریز جای داد.
چاپ کتابهای تصویری از چه تاریخی در ایران رواج پیدا کرد؟
به نظر شما تاریخچه چاپ در ایران چگونه بوده و اولین کتاب مصور در چه تاریخی به چاپ رسیده‌است؟ اولین کتاب مصور در ایران «لیلی و مجنون» نام داشت و در سال 1259 هجری قمری به چاپ رسید. تصاویر آن با مرکب چاپ ترسیم و با دست رنگ‌آمیزی شد.
5 سال پس از چاپ اولین کتاب مصور، در سال 1264 هجری قمری کتاب «دیوان فضولی بغدادی» با 20 تصویر به چاپ رسید.
کتاب سوم مصوری که در صنعت چاپ ایران تولید شد، کتاب «روضه المجاهدین» بود که 8 تصویر داشت. پس از آن روزنامه‌های «شرف» و «شرافت» نیز مصور شدند. روزنامه «وقایع اتفاقیه» که اولین روزنامه دولتی ایران و دومین روزنامه وطن بود، از شماره 470 به بعدش، به صورت مصور چاپ شد.
«آقا میرزا عبدالمطلب نقاش باشی اصفهانی»، اولین فردی در ایران بود که برای یادگیری چاپ تصویری راهی فرنگ شد.
و اما در آخر…
در این مقاله سعی کردیم تا شما را با تاریخچه چاپ در جهان و ایران آشنا سازیم. چنانچه قصد خرید انواع کاغذ دارید، می‌توانید از طریق سایت خانه پرینتر اقدام کنید. خانه پرینتر یک فروشگاه خرید اینترنتی زیر مجموعه شرکت «سرزمین کالاهای هوشمند خاورمیانه» است.
در خانه پرینتر ما مدعی هستیم، تمامی محصولات‌مان با ضمانت «اصل بودن کالا» و «پایین‌ترین قیمت» به مشتریان عرضه می‌شود.کافی است یک بار از محصولات ما خریداری کنید تا متوجه کیفیت خوب آنها شوید.
